PETRUS KÝ – NỖI OAN THẾ KỶ

Pétrus Trương Vĩnh Ký (1837 – 1898), tên hồi nhỏ là Trương Chánh Ký, sau này đổi tên đệm thành Trương Vĩnh Ký, hiệu Sĩ Tải; là một nhà văn, nhà ngôn ngữ học, nhà giáo dục học, và khảo cứu văn hóa tiêu biểu của Việt Nam.

Ông có tri thức uyên bác, am tường và có cống hiến lớn trên nhiều lĩnh vực văn hóa cổ kim Đông Tây, nên đương thời ông được giới học thuật Châu Âu liệt vào 18 nhà bác học trên thế giới[1]. Ngoài ra, vì biết và sử dụng thông thạo 27 ngoại ngữ, nên ông trở thành một trong số ít những người biết nhiều thứ tiếng ở Việt Nam, và đứng vào hàng những người biết nhiều ngoại ngữ bậc nhất trên thế giới [2].

Ông để lại hơn 100 tác phẩm về văn học, lịch sử, địa lý, từ điển và dịch thuật,… Riêng đối với nền báo chí Quốc ngữ Việt Nam, ông được coi là “ông tổ nghề báo Việt Nam”, người đặt nền móng, bởi ông chính là người sáng lập, là Tổng biên tập tờ báo quốc ngữ đầu tiên: Gia Định báo.

”Sau tháng Tư năm 1975 tôi vào SG, mỗi lần đi ngang công viên nhìn sang nhà thờ Đức Bà và Đinh Độc Lập vẫn nhìn thấy tượng nhà bác học Trương Vĩnh Ký ở đó, khiêm tốn trong bộ quốc phục, ánh mắt trầm tư nghĩ ngợi. Rồi tượng ông bị hạ xuống. Rồi người ta quy chụp cho ông đủ thứ tội – mà nếu căn cứ vào đó thì ông từ tầm cao một nhà văn hóa lớn, niềm tự hào của dân tộc, được thế giới bình chọn là “nhà bác học về ngôn ngữ”, người Việt Nam duy nhất “nằm trong danh sách 18 nhà bác học thế giới của thế kỷ XIX, được ghi tên vào các danh nhân thế giới trong Tự điển Larousse” – bị dí xuống bùn nhơ như một tên trí thức tay sai theo thực dân Pháp cốt cầu vinh! Những lần đi ngang công viên ấy, tôi buồn vô cùng!Năm 1976 -1980 tôi học K2 Trường Điện Ảnh VN (phân hiệu TP.HCM), trường đặt tại lầu 10-11 tòa nhà 727 T. Hưng Đạo. Học trò nghèo không có xe đạp, không tiền đi xe bus, mỗi ngày tôi lội bộ 12km từ nhà đến trường và một trưa nắng tình cờ trước 520 THĐ, mỏi mệt dừng chân, mỏi mệt nhìn… để sửng sốt nhận ra mình đang đứng trước nơi an nghỉ của ông!Trên Thiên đàng, chắc ông không biết kể từ ngày ấy, dù đời có chìm nổi thế nào, tôi vẫn tự an ủi: “Mình có là gì đâu! Đến nhà bác học TVK nằm xuống cả trăm năm vẫn còn khổ kia mà!”
Nhà báo Nguyễn Thị Kỳ – PV Báo SGGP