"Thi đỗ mà có sách ghi chép, đủ tỏ là việc cần thiết. Bên Trung Quốc, từ nhà Lý – Đường (vua đầu tiên nhà Đường là họ Lý tên Uyên, nên gọi là Lý – Đường) về sau, tuyển dùng nhân sĩ, không chỉ một đường, nhưng có khoa thi Tiến sĩ, là lựa chọn nhân tài được nhiều. Nên gọi là Hổ Bảng (bảng cọp), gọi là Ngọc Chuẩn (măng bằng ngọc), gọi là Thiên Phật Kinh (Kinh nghìn Phật); khoa thi ấy được đời quý trọng, cũng đã lâu vậy.

Nước Việt ta là một nước có văn hiến. Từ đời Lý, đời Trần đã có bày ra khoa thi Thái học Sinh để chọn nhân tài, tức là khoa thi Tiến sĩ đó. Nhưng phép thi không định… (đoạn này có năm chữ, nguyên bản ảnh làm nhem không thấy rõ chữ). Đến Thánh – triều chú trọng viện văn. Ba năm mở khoa thi một lần, thật là một điều lệ long trọng để chọn tài, các triều làm theo, nên những bậc tôi giỏi, tướng hiền đều do đó mà ra. Tốt đẹp biết bao! Những vị được trúng tuyển đều được nhà hữu trách đề tên vào bia đá, dựng ở trường Quốc học, mà nhà Sử quán lại còn góp nhặt từng khoa, biên tập thành sách. Nghĩa là tên, họ, làng, tuổi, gia tộc, cùng là công danh sự nghiệp, thế nào đều ghi đủ cả. Những người có chí xem đến sách này, không khác gì soi tấm gương sáng, được bài học hay, giúp ích cho tâm thân, đó cũng là một quan sát vĩ đại giữa vũ trụ vậy.

Duy trước đây, chỉ là bản viết sao lại, không khỏi sai lạc, lại những người hiếu sự lại thỉnh thoảng phụ họa thêm vào, làm mất sự thực, thật đáng tiếc vậy.

Nay bộ Quốc sử đã làm xong, bèn đem bản chép Đăng Khoa cũ sửa chữa thêm vào, cho đem ấn hành lưu trong Công phủ, truyền để mai sau, ngõ hầu làm rạng rỡ, cái thạch đức của nước nhà trọng học, tôn nho, tạo thành sĩ tử. Do đó viết ra bài Tự này."

Hoàng triều niên hiệu Cảnh Hưng thứ bốn mươi, ngày tháng 3 năm Kỷ Hợi (1779)

Trích BÀI TỰA

Soạn giả: Nguyễn Hoàn – Uông Sĩ Lãng – Phan Trọng Phiên – Võ Miên